مهم‌ترین چیز در یک اثر هنری ناکامل‌ بودنش است، تقلایش، دست‌‌پاچگی، آشفتگی و زیاده‌روی‌اش

"دیروز دوستی با من درباره فهرست سایت اند ساوند برای بهترین فیلم‌های تاریخ حرف می‌زد. معیار اصلی برای او این بود که فیلمساز مورد علاقه‌اش چگونه در یک اثر به‌خصوص به کمالی خاص دست یافته است. اما من گفتم که از نظر من مهم‌ترین چیز در یک اثر هنری ناکامل‌ بودنش است، تقلایش، دست‌‌پاچگی، آشفتگی و زیاده‌روی‌اش، تمایلش به گفت‌وگو با چیزی که شاید حتی نتوان آن را به‌طور کامل بازنمایی کرد، زیبایی بیانگرش که بسیار شکننده است و در معرض تمسخر. چالش من در نوشتن درباره‌ی این چیزها، توضیح‌ و توجیه این "نقص‌ها" نیست تا اثر را کامل کند و عقل‌گریزی رمانتیکش را ناگهان عقلانی جلوه دهد تا بعد حوزه‌ی آکادمیک آن را شادمانه پذیرا شود. این نقص‌ها خود اصلِ اثر است: زیبایی‌شناسی و بیان آن."

- جو مک‌‌‌النهی‌ (نویسنده‌ی کتاب‌ لوکینو ویسکونتی و بافت سینما و کتاب مرگ سینمای کلاسیک)

نوشته بالا از جو مک‌‌‌النهی‌، منو بیشتر از  همه یادِ فیلم‌های ژان لوک گدار ( Jean Luc Godard) می‌اندازه. فیلم‌های گدار فیلم‌های کاملی نبودند. او هیچ وقت فیلم کاملی نساخت. و این یک ویژگیِ زیبایی‌شناسانست. 

تو مقاله‌ای بنام "زیبایی نقص" به قلم پدرام‌محمدزاده، در نقد شیوه شعر نوشتنِ امیر قاضی‌پور، به این ویژگی کامل نبودنِ شعر، اشاره شده است. 

زیباییِ نقص

نقدی بر شیوه شعر نوشتن امیر قاضی‌پور

گسست و فضاهای خالی در شعرهای امیر قاضی‌پور

ما در اشعار قاضی‌پور با پرش‌های زمانی – مکانی رو به روییم. نه مثلِ رویایی که صرف پرش مکانی می‌کند ( و این مکان‌ها در یک دایره و محوطه محدودند و هیچ گونه وسعتی وجود ندارد زیرا که کلمات و نوع روایتی که در شعر پیش می‌گیرد وسعتی ندارد و محدود است ) .

و نه مثل باباچاهی که انفصال یک سطر از سطر قبل از خودش را با مکث کردن خودآگاهانه بیش از حد و صرف زمان ممکن می‌کند. طوری که اجازه می‌دهد روایتی که در بیرون شعر در جریان است پیشی بگیرد از سطری که حک شده و قابلیت حرکت ندارد .

پرش‌های زمانی و مکانی در شعر قاضی‌پور سبب نوعی گسست می‌شود فی مابین زمان‌ها و مکان‌های متفاوت و متعدد. اما همه این زمان‌ها و مکان‌ها در یک دنیا در حال رخ دادند و مساله مهم همین است. ما تنها با چینش‌های متفاوت این تجربیات از سر گذرانده مغز متفکر دنیای ( در اشعار قاضی‌پور تعداد بی شماری راوی حضور دارد که اجازه رشد و رخ نمایی و عرض اندام در جلوی چشمان مخاطب به آن‌ها داده نمی‌شود ) شعری امیر قاضی‌پور رو به روییم. در واقع وقتی بیننده یک خواب بیدار می‌شود تنها بخش‌هایی از آن و نه کل آن را در خاطرش دارد . مکانیزم نوشتن امیر قاضی‌پور مکانیزم خواب دیدن و بعد نوشتن در بیداری است و این مکانیزم به طور ذاتی از گسست فی مابین تصاویر و کلماتی که از سر گذارنده شده اند رخ می‌دهد . در واقع این گسست تنها در زمان بیداری است که شناسایی می‌شود و حضور می‌یابد نه در زمان خواب. فضاهای خالی که پُر شده اند پیشتر ، حالا تنها غایبند و این غیاب آنهاست است که حضور شدید خود را اعلام می دارد.

اینگونه شعری امیر قاضی‌پور شعری‌ست که پایه‌اش از گسست تشکیل شده و این گسسته نویسی سبب شده ما نه با یک روایت درون شعری بلکه با یک فرا روایت طرف باشیم . فرا روایتی که کماکان در جهانِ شعری قاضی‌پور حضور دارد نه در بیرون از آن. اینگونه می‌شود بعد از خواندنِ چند اثر از شعر قاضی‌پور می‌توان شیوه نوشتنش را دسته بندی کرد و به زیبایی شناسی شخصی قاضی‌پور در چیدمان تصاویر و کلماتی که از سر گذرانده پی‌برد .

ساختمانِ هر سطر و فضاهای خالی فی مابینِ این ساختمان‌ها این موقعیت را برای خواننده به وجود می‌آورد که در گوشه و کنار جهان شعری قاضی‌پور پرسه بزند و هر چه را که می‌تواند ببیند. اما باز باید این نکته را یاد آور شوم که اعضای جهان شعری قاضی‌پور به شدت خسیس‌اند در نشان دادن همه چیز و در واقع این با حضور اولین عنصر خارجی ( مخاطب ) نمایان می‌شود . ابتدائا خود امیر قاضی‌پور مخاطب این جهان است. مخاطبی که سازنده این جهان هم هست. این طور نقش پُررنگ ناخودآگاه در نوشتن اشعار آشکار می‌شود . این پوشش نه پوشیده‌گویی سنتی و تصنعی‌ست و نه از ایجاز نشات می‌گیرد . بلکه پوششی‌ست که در اثر گسست حضور دارد . نه برای اینکه معنا به تعویق بی‌افتد نه برای اینکه تلاش کند از متن بودن دور شود بلکه این جهانی که قاضی‌پور می‌نویسد بر قاضی‌پور هم پوشیده است. اینگونه ما با نوعی از کشف و شهود و هستی شناسی جهان شخصی رو به رو هستیم که اتفاقا به شدت در ادبیات ایران یکه است.

در اشعار امیر قاضی‌پور ضربه‌ای ( بیداری ) سبب شده به طور مثال یک پازل به هم بریزد و اجزای پازل از هم دور بی‌افتند و پخش و پلا و گم شوند و قاضی‌پور به مثابه کسی ست که با باقی مانده اجزای پازل می‌خواهد تصویر را و شکل را از دوباره بسازد . به همین دلیل مخاطب بعد از خواندن شعرهای امیر‌ قاضی‌پور ارضا نمی‌شوند . زیرا که خود اثر هم هنوز ارضا نشده. هنوز چرخه و سیکلش تکمیل نشده. هنوز کامل به اجرا در نیامده . هنوز کار بسیار دارد .

این چیزی ست که من نامش را می‌گذارم زیبایی نقص !

مثالی برای روشن تر شدن مساله در زیر ، از یکی از اشعار قاضی پور می‌آورم :

تکان می‌دهد و تو را در خود عوض می‌کند

وزن‌های آب‌های آزاد

روشنیِ آب،مثال تُفی سفید

وَق زده به عطرش

تیغ‌ها که بر بستر ماسه‌های این بدن می‌نشیند

یک دلفین نفس می‌زند، می‌بوسد

به نشانه استمنا،خودش را درونِ خودش

با حس لَزِج از آبیِ خلیج

مثلِ گوشت ولو شده

لَخ در آب‌های آزاد

صابون،آبی می‌نوشد

این شیوه نوشتن قاضی‌پور است . اینگونه گسسته نویسی و در واقع ناقص نویسی سبب می شود نتوان با تئوری‌های نقد جا افتاده به سراغ اثر رفت . نتوان با تئوری‌هایی که در حال دسته‌بندی همه چیزند و صفت گذاری بر هر چیزی اثر را توضیح داد. برای شیوه نوشتن شعر امیر قاضی‌پور ما نیازمند شیوه نقدی جدید هستیم و به نظرم این کاری‌ست که شاعر امروز باید انجام دهد . یعنی هر شاعر باید به دنبال گونه ای شعر باشد که برای آن نقد مخصوصش را بتوان تولید کرد.

در واقع شاید در نظر اول ما با سطرهایی رو به رو باشیم که در حال آشنایی زُدایی‌اند اما هر چه بیشتر به کشف می پردازیم می بینیم هیچ کلمه و هیچ سطری در حال آشنایی زدایی از چیزی نیست بلکه پرش‌های زمان-مکانی سبب شده ما به جایگاه تک تک کلماتی که در سطر و در شعر حضور دارند مشکوک باشیم . علا رغم تلاش ما برای ایجاد ارتباط نشانگانی و تولید گونه‌ای از روایت در اثر ، ما کماکان ناموفق هستیم زیرا زمان و مکان در اثر ابدا قابل اعتماد نیستند و ما نمی‌دانیم کدام کلمه برای کدام زمان و مکان است .

به طور مثل در این سطرها : تیغ‌ها که بر بستر ماسه‌های این بدن می‌نشیند / یک دلفین نفس می‌زند، می‌بوسد / به نشانه استمنا،خودش را درونِ خودش

ما نمی دانیم واژه تیغ واژه که واژه بستر واژه ماسه واژه دلفین واژه استمنا و خودش دقیقا از کجا گرفته شدند و اینجا نشانده شده‌اند . به همین دلیل این همنشینی کلمات کنار هم ابدا قابل اعتماد نیستند و به طور کل تنها می‌شود گفت سرابی از روایت برای هر کس شکل می گیرد . این هیچ ارتباطی به اشعار براهنی که همنشینی وزنی کلمات را خواستار بود ندارد . چون براهنی به شدت خود آگاهانه دست به خلق شعرهایی می‌زند که تنها ادای به هم ریختگی را در می‌آورند . براهنی در پشت تئوری اشعارش را پنهان می‌کند . تمام تلاشش را می کند اشعارش و منظور و محتوای اشعارش را توضیح دهد. و اینگونه می‌شود که دست خود را رو می کند. زیرا ناخودآگاه کمترین نقش را در نویسش براهنی ایفا کرده .

فضای خالی مهمترین مولفه شعر قاضی‌پور و همینطور مولفه مشترک بین تمامی کارهایش است. فضاهای خالی شعر قاضی‌پور از فراموشی نشات می‌گیرند. این فراموشی سبب گنگی مخاطب در بر خورد با اثر می‌شود. فرم‌هایی که قبلا مورد استفاده قرار گرفته‌اند در شعرهای قاضی‌پور جایی ندارند. زیرا که قاضی‌پور شاعر خیال است و خیالِ هر فرد شخصی ست.